Filipinler'in güneyindeki Müslüman direniş hareketi Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) ve merkezi hükümet arasında 2012'de imzalanan Çerçeve Anlaşması ve 2014'de imzalanan Kapsamlı Anlaşma ile önemli bir noktaya gelen "barış süreci" devam ediyor.
Süreci takip etmek üzere oluşturulan beş kişilik Bağımsız İzleme Heyeti üyesi İHH İnsani Yardım Vakfı Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Oruç ve beraberindeki heyet, 14. dönem toplantıları için Filipinler'de bulunuyor. Bu dönemde başkent Manila, Bangsamoro Cotabato, Zamboanga ve Basilan'da devlet, İslami Cephe, kanaat önderleri ve sivil toplum temsilcileriyle toplantılar yapılıyor.
Mindanao’da, Filipin Hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) arasında on yıllardır süren çatışmayı sona erdirecek olan barış anlaşmasını takip eden bağımsız gözlemciler Filipinler meclisine bir çağrıda bulundu. Bağımsız İzleme Heyeti, Filipinler Meclisinin iki kamarasına da barış sürecini noktalandırmak üzere alınmış olan tedbirlerin Bangsamoro Otonom Bölgesi’ni hayata geçirecek olan yasanın meclisten geçirilmesi suretiyle sağlamlaştırılması konusunda çağrıda bulundu. Heyet, hükümetin ve MİKC’nin barış anlaşmasını sonuçlandırmada büyük mesafe kat etmiş olmasına rağmen hala geriye yapacak çok iş ve buna rağmen çok az bir zaman kalmış olduğunu belirtti.
FİLİPİNLER MORO BAĞIMSIZ GÖZLEMCİ HEYETİ ÇAĞRISI
Bağımsız İzleme Heyeti, Bangsamoro Kapsamlı Anlaşması’nın (müzakeler sonucunda Mart 2014’te imzalanan barış anlaşması) uygulanmasını izlemek ve incelemek üzere tarafların kurduğu bağımsız bir organdır.
Heyet, Başkan Benigno S. Aquino’nun son ulusa seslenişi sırasında yayınladığı resmi bildiride “on yıllarca süren şiddetli çatışma Mindanao’yu harabeye çevirdi, sivil nesillerin hayatını kararttı ve birçok savaşçının (gerek MİKC gerekse hükümet tarafından) ölümüne sebep oldu” sözlerine yer verdi.
Bildiri, “Filipinler’in çatışmaya son vermeye muktedir olduğunun temini sayılabilecek olan Bangsamoro Temel Yasası’nın kabulü tam anlamıyla tarihi bir başarı olacaktır” sözleriyle sürdü.
Bildiriyi Bağımsız İzleme Heyeti Başkanı Alistair MacDonald ve heyet üyeleri Hüseyin Oruç, Rahib Kudto, Steven Rood ve Karen Tanada imzaladı. Heyet resmi olarak 2013’te hükümet ve MİKC kapsamlı barış anlaşmasını hazırlama sürecinde iken kurulmuştu.
Bağımsız İzleme Heyeti, Bangsamoro Temel Yasası’nın yasama sürecinde maruz kaldığı gecikmelere rağmen normalleşme sürecinde atılmış olan adımlara da dikkat çekti. “Bangsamoro Temel Yasası tartışmaları mecliste sürüyor. Fakat hala yasama sürecinin ne zaman sona ereceği ve bu sürecin sonunda kabul edilecek yasanın 1997’den beri büyük zahmetlerle müzakere edilen anlaşmalara ne kadar uyacağı belirsizliğini koruyor.”
“Buna rağmen, MİKC’nin silahsızlandırılmasının ilk aşaması 75 yüksek güçlü silahın 16 Haziran’da Bağımsız Silahsızlandırma Heyeti’ne törensel teslimi ve 145 eski MİKC savaşçısının sivil hayata dönmesi ile gerçekleştirildi.”
Sosyal Çalışma ve Gelişme Bakanlığı ve Teknik Eğitim ve Beceri Geliştirme Kurumu gibi çeşitli devlet kurumlarının yardımıyla, silahsızlandırılmış savaşçılara üretken sivil hayatlarına dönebilmeleri için sosyoekonomik paketler sağlanacak.
Bağımsız İzleme Heyeti, aynı zamanda “Eski MİKC kamplarının barışçıl ve müreffeh tarım topluluklarına dönüştürülmesinin ve Müslüman Mindanao Otonom Bölgesi’nin (ARMM) Bangsamoro Geçiş Yönetimi’ne geçişi” sürecinin nasıl sürdüğüne değindi.
Bangsamoro Kapsamlı Anlaşması ve Bangsamoro Temel Yasası’na göre Bangsamoro Geçiş Yönetimi üyeleri Filipinler devlet başkanı tarafından atanacaktır. Geçiş Yönetimi’nin temel işlevi otonom bölgenin siyasi yapısını parlamenter sisteme göre yeniden düzenlemek. Geçiş Yönetimi üyeleri ancak Bangsamoro Temel Yasası meclisten geçtikten sonra atanacaklar.
Ayrıca, bağımsız heyet kendilerinin kalıcı barışın tesisine ve müstakbel Bangsamoro Otonom Bölgesi’nin tüm sakinlerinin barışın meyvelerinden yararlanmasına atfettiği önemin yerel yönetimler, özel sektör, sivil toplum grupları ve dini liderler tarafından onayladığını belirtti.
Bağımsız İzleme Heyeti’nin yayınladığı bildiri şu sözlerle son eriyor: “Bölge için, Mindanao için ve bir bütün olarak Filipinler için barış yakın. Bağımsız İzleme Heyeti, bu yoldaki sorumluluklarını yerine getirebilmesinde meclise iyi temennilerini sunar.”
Bağımsız Gözlemci Heyeti kimdir?
Bağımsız Gözlemci Heyeti, 15 Ekim 2012’de imzalanan Bangsamoro Çerçeve Anlaşmasında belirtildiği üzere, Filipinler Hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi tarafından, imzalanan barış anlaşmasının uygulanmasını gözlemlemek üzere kurulmuştur.
Bağımsız Gözlemci Heyeti’nin 5 üyesi bulunmaktadır (iki üye hükümet tarafından, iki üye Moro İslami Kurtuluş Cephesi tarafından aday gösterilmiş ve heyet başkanı iki tarafın ortak kararıyla belirlenmiştir). Heyet üyeleri: Hüseyin Oruç (İHH İnsani Yardım Vakfı, Türkiye), Karen Tañada (Gaston Z Ortigas Peace Institute, Filipinler), Rahib Kudto (UNYPAD, Filipinler), Steven Rood (The Asia Foundation, ABD) ve Alistair MacDonald (Heyet Başkanı, Eski AB Filipinler büyükelçisi, halihazırda emekli).
Bağımsız Gözlemci Heyeti; başta Çerçeve Anlaşması ve ekleri olmak üzere taraflar arasında imzalanan tüm anlaşmaları gözlemlemek, incelemek ve değerlendirmek üzere görevlendirilmiştir. Heyetin başlıca görevleri şunlardır:
- Tüm anlaşmaların uygulanmasını gözlemlemek ve değerlendirmek
- Tarafların anlaşmalar çerçevesindeki taahhütlerini hayata geçirmelerini her aşamada incelemek ve değerlendirmek. (İki tarafa da, uygun adımları atabilmeleri için, periyodik olarak kapsayıcı raporlar yazmak ve bilgilendirmeler yapmak)
- Anlaşmalarda kat edilen aşamaları ve gelişmeleri halka sunmak
Bağımsız Gözlemci Heyeti, Tarafların Ocak 2013’te mutabakata vardığı Görev Tanımı çerçevesinde, Temmuz 2013’te faaliyetlerine başlamıştır. Heyet şu ana kadar birçok kez Filipinler’de bir araya gelmiştir. Bundan sonra da Çerçeve Anlaşması’nda öngörülen Çıkış Belgesi’nin tamamlanmasına kadar faaliyetlerine devam edecektir.
